آموزش و پرورش در محاصره سیاست زدگی؛ هشداری برای آینده فرهنگ و تربیت

جارستان: مهدی حاجتی(مدیرکل اسبق آموزش و پرورش و مسئول ستاد انتخاباتی فرهنگیان دکتر پزشکیان استان گیلان): انتخابات، فرصتی بی‌بدیل برای شهروندان است تا درباره سرنوشت کشور خود تصمیم بگیرند.

در این فرآیند، کاندیداها با ارائه برنامه‌های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی به رقابت می‌پردازند و مردم با بررسی دقیق این برنامه‌ها، رئیس‌جمهور مورد اعتماد خود را از میان سلایق مختلف برمی‌گزینند.

طبیعی است که مردم از رئیس‌جمهور منتخب انتظار دارند وزرایی را انتخاب کند که علاوه بر دارا بودن شایستگی‌های لازم، پایبند به اجرای برنامه‌های اعلام‌ شده باشند و به تعهداتی که با ملت بسته‌اند، وفادار بمانند.

اگرچه تمامی دستگاه‌های اجرایی در پیشرفت کشور نقش ایفا می‌کنند، اما وزارت آموزش و پرورش به عنوان بزرگ‌ترین و تأثیرگذارترین نهاد فرهنگی کشور که بیشترین ارتباط را با اقشار مختلف جامعه دارد، از جایگاهی منحصربه‌فرد برخوردار است.

امروز تمام توجهات به عملکرد این وزارتخانه معطوف شده است، اما متأسفانه عملکرد یکساله اخیر آن نتوانسته انتظارات جامعه فرهنگی و مردم را به طور شایسته برآورده سازد.

اصل ۵۷ قانون اساسی ایران به صراحت به تفکیک قوا و استقلال قوای سه‌گانه اشاره می‌کند و بیان می‌دارد که قوای حاکم در جمهوری اسلامی ایران مستقل از یکدیگر هستند. اما متأسفانه پس از دوره مدیریت موفق آقای دکتر فانی که در آن شاهد بسط عدالت آموزشی، مدیریت غیرمتمرکز، مشارکت مردمی با واگذاری اختیارات بیشتر به مدارس و تقویت مدیریت آموزشگاهی و ساماندهی و بهسازی نیروی انسانی ماهر و متخصص بودیم، آموزش و پرورش به تدریج افول و به شعبه‌ای از مجلس تبدیل شد.

این روند اگرچه در ادوار مختلف با نوساناتی همراه بود، در نهایت منجر به از بین رفتن استقلال این نهاد عظیم فرهنگی گردید و امروز کنترل آن عملاً در اختیار نمایندگان مجلس قرار گرفته است.

در گذشته، فشارهای سیاسی نمایندگان در عزل و نصب‌ها عمدتاً متوجه مدیران کل بود که با حمایت وزیر، در برابر خواسته‌های نابجا با اقتدار می‌ایستادند. اما در شرایط کنونی، اگر مدیرکلی بخواهد حرمت و استقلال این نهاد را حفظ نماید و انتصاب‌ها را صرفاً بر مبنای شایستگی و ضوابط قانونی انجام دهد، نه‌تنها باید پاسخگوی برخی از نمایندگان تمامیت‌خواه باشد، بلکه از سوی وزارتخانه نیز مورد بازخواست قرار می‌گیرد که چرا به خواسته‌های غیرمنطقی این دسته از نمایندگان تمکین نکرده است!

امروز تعامل با نمایندگان معنای واقعی خود را از دست داده است و به اطاعت محض از نمایندگانی تبدیل شده که آموزش و پرورش را حیاط خلوت سیاسی خود برای جلب آراء می‌دانند.

این گروه در دوران انتخابات وعده‌های متعددی دادند و اکنون بی‌محابا و بدون هیچ ملاحظه‌ای در حال تحمیل و عملی‌کردن دیدگاه‌های خود از سطح مدیریت ارشد تا مدیران مدارس هستند. تداوم این روند، انجام مأموریت‌های اصیل و خطیر تربیتی را به مخاطره انداخته است.

چنین سطحی از مداخلات در تاریخ آموزش و پرورش کشور سابقه نداشته است. در گذشته، مقاومت مدیران در برابر خواسته‌های نابجای نمایندگان، هرچند با دشواری همراه بود اما نهایتاً امور بر اساس ضوابط پیش می‌رفت. حال آنکه امروز فرآیندهای تصمیم‌گیری مدیریتی عملاً در اختیار نمایندگان قرار گرفته و مدیران تنها نقش امضاکننده را ایفا می‌کنند.

این رویه نادرست و خطرناک که برخی به غلط از آن به عنوان “وفاق” تعبیر می‌کنند، به فرهنگی نهادینه شده تبدیل گشته است. بیم آن می‌رود که در آینده هیچ وزیری جرات رویارویی با این چرخه معیوب را نداشته باشد، چرا که هرگونه مقاومت در برابر این وضعیت می‌تواند به استیضاح و برکناری وزیران از سوی مجلس منجر شود.

نگران‌کننده‌تر آنکه مدیرانی که در گذشته به دلیل عملکرد افراطی و ناکارآمدی از سمت خود برکنار شده بودند، امروز به دستور همان نمایندگان تمامیت‌خواه به پست‌های قبلی خود بازگردانده می‌شوند و به تخریب ساختارها ادامه می‌دهند. ادامه این روند، هشداری جدی برای آینده آموزش و پرورش و به تبع آن، آینده کشور محسوب می‌شود. اگر این وضعیت تداوم یابد، آسیب‌های جبران‌ناپذیری به پیکره آموزش و پرورش وارد خواهد آمد.

اما سخنی با وزیر…

شما می‌توانید مقتدرانه از استقلال و حریم فرهنگ در مقابل برخی از نمایندگان تمامیت‌خواه عزتمندانه دفاع کنید و در برابر زیاده‌خواهی‌ها بایستید، و با پذیرفتن پیامدهای این مقاومت، نام خود را در تاریخ آموزش و پرورش به نیکی ثبت کنید؛ با قدرت از شأن و جایگاه و استقلال این نهاد بزرگ فرهنگی دفاع کنید و تاوان آن را عنداللزوم بپردازید و شجاعانه بدرخشید و جایگاه رفیع تعلیم و تربیت را ارتقا ببخشید و خود را در قلب فرهنگیان و طلایه‌داران فرهنگ و فضیلت جاودانه کنید.

یا اینکه می‌توانید مرعوب زیاده‌خواهی جمعی از نمایندگان شوید و به منظور استمرار عمر مدیریتی خود تحت تأثیر کلمات فریبنده‌ای مانند «مصالح آموزش و پرورش در گرو این همکاری و تعامل سازنده است» قرار گیرید، اما در حقیقت با این روش، آینده مشعشع فرهنگ کشور را قربانی تصمیمات امروز خود خواهید کرد.

توجه داشته باشید اگر مسیر را گم کنید، هر چقدر هم گام‌های بلند بردارید، نه‌تنها به مقصد نزدیک نمی‌شوید، بلکه از آن دورتر می‌شوید. این اشتباه تنها به شما محدود نخواهد شد، بلکه تمام پیکره آموزش و پرورش را متضرر خواهد کرد.